Struinen bij de Grensmaas 2: Koningssteen-Kollegreend

Het natuurgebied Koningssteen – Kollegreend ligt exact op de grens van Nederland en België. Vroeger werd hier veel grind en zand afgegraven, nu werken natuurorganisaties van beide landen (Limburgs Landschap en Natuurmonumenten) nauw samen om het gebied te beheren. Het resultaat mag er zijn: een robuust stukje riviernatuur, waar veel bijzondere dieren en planten hun thuis vinden. De Struingids nam er een kijkje in augustus 2024.

De geschiedenis van Koningssteen
Koningssteen was ooit een grindeiland in de Maas. Het was een stukje niemandsland tussen beide oevers van de rivier. Zulke gebiedjes werden toebedeeld aan de bezittingen van de koning, vandaar de naam. Tussen 1951 en 1957 werd hier op grote schaal grind afgegraven. Delen van het gebied werden weer opgevuld met mijnsteen en grindresten. Zo werd het landschap flink op zijn kop gezet. Precies op de grens tussen Nederland en België werd een dijk aangebracht: het huidige Koningssteen. Het is één van de oudste natuurontwikkelingsgebieden in het RivierPark Maasvallei. Al sinds 1996 is men hier bezig om de natuur ruim baan te geven. En met succes: momenteel is het zonder twijfel één van de meest waardevolle natuurgebieden langs de Grensmaas.

Tekst en foto’s: Jan van den Berg

De prachtmot

Biodiversiteit
De oplettende struiner komt ogen en oren tekort. Koningssteen heeft een zeer gevarieerde flora en fauna. Het bijzondere zachthoutooibos met zijn dichte begroeiing wordt erg gewaardeerd door de nachtegaal. Op de Kessenicherplas wemelt het van de watervogels. Ook vlinders zijn hier veelvuldig aanwezig. Op mijn tocht zag ik veel Landkaartjes, maar hoogtepunt was de tamelijk zeldzame Prachtmot. In de steilwandjes hebben diverse bijensoorten hun nesten gemaakt.

Wandeling
De route is niet moeilijk te volgen, je kunt heel gemakkelijk rondlopen. Wel opletten dat je laarzen of stevige wandelschoenen aan hebt, want zelfs op deze zomerdag was het op sommige stukken nog erg modderig (zie foto). Op een aantal plaatsen mag je de weg verlaten en kan je naar hartenlust rondstruinen. Je waant je soms compleet alleen op de wereld.

Grote grazers
De beherende organisaties worden bij het beheer geholpen door een aantal harige vrijwilligers: kuddes Koniks en Galloway-runderen. De dieren lopen hier het hele jaar rond en zijn volledig zelfredzaam. Limburgs Landschap en Natuurmonumenten willen met deze grote grazers zoveel mogelijk natuurlijke processen hun gang laten gaan. In het voorjaar eten de dieren het jonge gras op en maken zo ruimte voor bloemenrijke kruiden. In de winter knabbelen ze aan takken en bomen, waardoor weer nieuwe open plekken ontstaan. Met hun mest zorgen ze het hele jaar door voor voedsel voor plant en dier.

Een grenspaal uit 1843

IVN-gids
Halverwege het pad – en exact op de grens – kwam ik een gepensioneerd IVN-natuurgids tegen. Ongevraagd, maar zeer welkom, vertelde hij honderduit over dit gebied. Hoe de vogels die hun nesten op of net boven de grond bouwen veel last hebben van de grote grazers, hun nesten worden regelmatig vertrapt. Verder vertelde hij hoe de puttertjes de zaden al uit het Knoopkruid hebben gehaald en waar de beste plek is om Blauwborst en Buidelmees te zien. Zelf had hij een bijzondere interesse in de grenspalen van het gebied. Er staan zes gietijzeren exemplaren uit 1843. Samen met zijn schoonzoon had hij het plan opgevat om alle grenspalen vanaf Maastricht tot aan de kust te fotograferen. Dat zijn er heel wat!