Hotspot 01 – Intro
Vincentius en Thomas struinen wat rond over Werk aan het Spoel en komen erachter dat het hier levensgevaarlijk is. Even verderop vinden ze een brief van een heel bekende ingenieur die hier zijn sporen heeft achtergelaten: Jan Blanken.
Werk aan het Spoel is een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze fortificatie is gebouwd in de periode 1816-1824 en had tot doel om de hiernaast gelegen waaiersluis te beschermen. In tijden van mobilisatie zag het hier zwart van de soldaten. Tegenwoordig kan je je culinair laten verwennen bij Caatje aan de Lek en kan je de geschiedenis opsnuiven die hier overal aanwezig is. Kom hier ook eens kijken tijdens het kunstfestival LekArt.
Hotspot 02 – Bomvrij gebouw
De bomvrije gebouwen zijn normaal niet toegankelijk en daarom nemen we een kijkje samen met gids Jan Kamberg. Zo kunnen we zien waar de soldaten sliepen als ze hier waren gelegerd.
Hotspot 03 – Waaiersluis
Vincentius en Thomas zijn op zoek naar een heel bijzondere sluis die hier zou moeten liggen: de waaiersluis. In het waterliniemuseum in Bunnik leren ze er alles over.
Het Waterliniemuseum in het Fort bij Vechten (bij de Utrechtse plaats Bunnik) is een in 2015 geopend museum waarin aandacht wordt besteed aan de verdediging van Nederland door middel van water. Het museum is elke dag geopend van 10:00 – 17:00 uur, met uitzondering van maandag en woensdag. Zeker een aanrader!
Adres: Achterdijk 12, 3981 HB Bunnik
Hotspot 04 – IJsvogel
IJsvogel
dolk op wieken in een jasje van kobalt,
buik oranje…maar de oogwenk ziet
even maar een blauwe vlam
voor hogere jagers zo blauw als het water;
voor wie daaronder huist (de voorn, de bliek)
het grauw oranje van dor blad
totdat de twijg kort neerbuigt, terugveert,
vleugels vinnen blijken en de dolk
zich om de schubben schaart, waarvan
de tak straks glinstert, na de slacht wanneer
het wapen drooggepoetst, de slokop zit en
schokkend kleur geeft aan de winter
Arie van den Berg
Uit: Poëzie verkoopt niet,
Libris 1998
Hotspot 05 – De Lek
Emmie Nuijen is opgeleid als fysisch geograaf en gaat als gastdocent natuur- en landschap geregeld met schoolklassen naar de Lek. Ze kent de Nederlandse rivieren op haar duimpje en schrijft daar al jaren over in de Struingids. Een mooie gelegenheid om wat meer te vragen over het rivierlandschap.
Hotspot 06 – Inundatie
Om een beter begrip te krijgen van wat inundatie nu precies inhoudt moeten onze twee struingidsen nog een keer terug naar Bunnik. In het waterliniemuseum is een overzicht op schaal gebouwd van de hele Nieuwe Hollandse Waterlinie waar je eigenhandig land onder water kunt zetten. Gids Hans Nap weet er alles van.
Hotspot 07 – Unesco Werelderfgoed
Op de Unesco Werelderfgoedlijst staan op dit moment meer dan 1100 monumenten, verdeeld over meer dan 160 landen. Je komt alleen op de lijst als er iets heel bijzonders aan de hand is en dat is duidelijk het geval bij de Hollandse Waterlinies. In 2021 werd de Nieuwe Hollandse Waterlinie toegevoegd aan de bestaande werelderfgoedsite Stelling van Amsterdam, die al sinds 1996 op de Werelderfgoedlijst stond. Dat dit behalve eeuwige roem ook een verantwoordelijkheid met zich meebrengt legt Kirke Mulders uit.
Hotspot 08 – Bierbrouwerij
Dat er op Fort Everdingen een bierbrouwerij is gevestigd, is niet zo vreemd als het in eerste instantie klinkt. Bierbrouwerij Duits & Lauret maakt zelfs op een uiterst ingenieuze wijze gebruik van het unieke regenwatersysteem op het fort. Marco Lauret legt uit hoe dit ‘Perdruppel’ bier tot stand komt.
Hotspot 09 – Beersluis
Bij Fort Everdingen liggen drie sluizen voor de inundatie van de polder tussen de Diefdijk en Culemborg. De meest opvallende is de beersluis, een combinatie van een inlaatsluis en een beer (= een gemetselde dam in een vestinggracht), aan de oostzijde van het fort. Kirke Mulders vertelt er meer over.
Hotspot 10 – Tankversperring
Een aspergeversperring is de in het leger gebruikte benaming voor een bepaald soort tankversperring. In Nederland werden aspergeversperringen al in 1939 en 1940 toegepast. Later werden ze door de Duitsers veel toegepast bij de aanleg van de Atlantikwall in 1943.
De werking was simpel: er werden palen of spoorrails in de daarvoor bestemde putten gestoken. Onder aan de punt van de asperge was vaak een landmijn bevestigd, zodat een voertuig dat ertegenaan reed niet alleen werd tegengehouden, maar ook beschadigd raakte of zelfs vernietigd werd.
De meeste tankversperringen zijn inmiddels verwijderd uit het landschap, maar hier ligt er nog eentje. Dat de versperring net naast de dijk ligt komt omdat de dijk in de loop der jaren verplaatst is.
Hotspot 11 – Armenboomgaard
Aan wie kunnen we beter vragen wat er zo speciaal is aan deze boomgaard dan aan de schapen die hier dag in dag uit lopen?
Hotspot 12 – Groepsschuilplaats
De groepsschuilplaats die Vincentius en Thomas hier bezoeken is niet altijd open. Aan de zuidkant van Werk aan het Spoel is een groepsschuilplaats die wel elke dag geopend is.
Een groepsschuilplaats type P, vanwege de karakteristieke vorm vaak ook Piramide genoemd, is in zwaar gewapend beton uitgevoerd. Deze bouwwerken stammen uit de mobilisatieperiode 1939-1940, en waren bedoeld als schuilplaats voor een groep (10-13 man) infanteristen bij artilleriebeschietingen.
Wist je trouwens dat er 4 kilometer meer naar het zuiden aan de Diefdijk een groepsschuilplaats in zijn geheel is doorgezaagd? Ook leuk om eens te bekijken.