Wetland Passewaaij, bij Tiel

Hoe begon het?

Het wetland in deze vorm is bijna 20 jaar oud.
De uiterwaard is vele jaren weidegebied met grazende koeien geweest.
Begin jaren 50 is er door de steenfabriek klei gewonnen, voor bakstenen.
In 1993 maakten drie dijkbewoners plannen om de uiterwaard tot natuurgebied te ontwikkelen en vrij toegankelijk te maken voor het publiek. Het rapport ‘Levende Rivieren’ van het Wereldnatuurfond inspireerde hen.
Na de hoogwaterperioden van 1993 en 1995 (evacuatie!), kwam de dijkverbetering in een stroomversnelling.
Tegelijk met de dijkverzwaring kon de natuurontwikkeling op gang worden gebracht;
Een deel van de grond uit de uiterwaard werd gebruikt voor het verzwaren van de dijk.
Het afgegraven gebied werd teruggegeven aan de natuur.
Wetland Passewaaij behoort tot een groter plan in het midden Waalgebied, “Fort Sint Andries”, voor meer natuur, cultuur en recreatie. Wetland Passewaaij is een voorbeeldgebied.
Bij het nieuwe beheer speelt de mens een bescheiden rol, natuurlijke processen zijn de basis voor de verdere ontwikkeling van het gebied.
De strang (dode rivierarm) is weer tot leven gebracht (uitgegraven) en de Waal heeft weer dagelijks invloed in het gebied.
Vele jaren hebben Galloway runderen en Konikspaarden in het wetland gegraasd.
De grote grazers zorgen ervoor dat de uiterwaard niet dichtgroeit met bos. Het effect van natuurlijke begrazing is dat er meer verscheidenheid in de plantengroei komt.
Stichting Wetland Passewaaij heeft zich meer dan tien jaar over het gebied ontfermt. Er werden veel excursies geven (ook voor schoolklassen). De laatste jaren is het beheer in handen van Staatsbosbeheer.

Hoe heeft het gebied zich ontwikkeld?
Een aantal enthousiaste I.V.N.-ers  heeft de veranderingen in het gebied bijgehouden.
Het eerste jaar zijn 210 plantensoorten in Wetland Passewaaij gevonden, na 5 jaar ruim 360!
Stroomdalsoorten zijn karakteristiek langs de rivieren. De zaden zijn door het Waalwater aangevoerd. Voorbeelden zijn: kattendoorn, stekeldoorn en wilde cichorei.
In het begin kwamen er veel akkerdistels voor, maar dat werd gauw minder.
Door het langsstromende water ontstonden steile oeverranden. Oeverzwaluwen gebruiken die voor het graven van lange tunnels (soms bijna een meter!), met aan het einde een nestkamer.
Vorig jaar was er ook een ijsvogelpaartje op zo’n plekje!
Er zitten ook steenuiltjes in het gebied.
In 2000 zijn de Galloways uit het gebied gehaald, om bomengroei een kans te geven.
Tegenwoordig grazen er (gewone) koeien van boeren en is het gebied verruigd (minder soorten planten dan in de beginjaren van het wetland).

Leuke natuurweetjes uit wetland Passewaaij
– Er is een ganzennest met 22 eieren gevonden (meestal 1 tot 14)
– Er zijn halfedelstenen langs de Waal te vinden, Jaspis bijvoorbeeld
– Een bijzondere plant in de uiterwaarden is ‘groot warkruid’, ook ‘duivels naaigaren’ genoemd. Deze hecht zich vast aan een ‘gastheer’ met zuigworteltjes, waarmee het voedingstoffen uit de ‘gastheer’ haalt. De plant groeit hard en vertakt zich vaak, waardoor de ‘gastheer’ soms helemaal overwoekerd wordt.
– Er zijn ook eetbare planten in de uiterwaarden te vinden, bijvoorbeeld wilde peen (voorvader van onze wortel) en pastinaak.
– In de Nederlandse rivieren komen mossen op de kribben voor die wereldwijd bijzonder zijn. Er zijn zelfs mossen die hun hele leven onder water groeien.
– Akkerdistel breken is akkerdistel kweken, akkerdistel maaien is akkerdistel zaaien, akkerdistel trekken is akkerdistel stekken en akkerdistel laten staan is akkerdistel dood laten gaan.

Romeinse tijd
In het gebied is een altaar gevonden uit het jaar 222 na Christus gevonden.
Deze was gewijd aan de inheemse jachtgodin Iseneucaega.
Wij kennen haar naam alleen uit de inscriptie in deze steen. Zij was dus waarschijnlijk een godin die alleen in deze streken vereerd werd.
Er zijn ook sporen van bewoning uit de Romeinse tijd (begin van onze jaartelling) gevonden, namelijk resten van een boerennederzetting, met hooguit enkele houten boerderijen en een grafveld.

Toekomst
Er zijn nog geen bevers of beversporen in het gebied gevonden. Dat zal niet lang uitblijven…
Er zijn plannen om de uiterwaardgeul ook aan de stad kant te verbinden met de Waal, zodat die met hoog water mee kan stromen.

Kom eens een kijkje nemen,
Er is veel te beleven langs de Waal!

‘Natuur kan zonder de mens, maar de mens niet zonder natuur’

Dit artikel verscheen eerder op het Tumblr-blog van Emmie Nuijen, 15 april 2015