Evacuatie in 1995? Joke van den Ban bleef

De evacuatie van het Rivierenland in 1995 was de grootste evacuatie in het na-oorlogse Nederland. Vanaf 31 januari 1995 werden 250.000 mensen verplicht uit grote delen van het Gelderse rivierengebied geëvacueerd vanwege de gevaarlijk hoge waterstand van de rivieren. Niet iedereen gehoorzaamde, een enkeling bleef. Zoals Joke van den Ban, zij bleef met haar man in Kerk-Avezaath.

Joke van den Ban

“Het dwingende verzoek kwam maandag 31 januari 1995 in de namiddag; uiterlijk donderdag diende je het gebied verlaten te hebben. De mensen om ons heen werden zenuwachtig en gingen aan de slag. Huizen werden leeggehaald, spullen opgeslagen. Wij dachten: we kunnen altijd wegkomen, hadden een zeilbootje in de tuin gelegd. Bij ons in Kerk-Avezaath (tussen Tiel en Buren) zou het water na een week hooguit tot 1,50 meter komen, als de dijk zou breken. Dat hadden we uitgezocht. Onze twee kleinste kinderen van toen 4 en 9 hadden we maandagmorgen al naar hun oma gebracht. We vonden het niet verantwoord hen bij ons te houden. Ook de ‘klussen’bus met gereedschap ging maandag al naar Zeist. De twee oudsten wilden naar hun tante in Amsterdam. Ze konden gratis reizen wat ze erg leuk vonden. Wij hesen de piano naar boven door het trapgat met touwen en katrollen. De pony bleef op stal staan, daarvoor moesten we zorgen, mede een reden om niet weg te gaan.

Het was heel bijzonder. We luisterden veel naar Omroep Gelderland. Overdag bleven we binnen; Als je gesnapt werd, werd je verordonneerd te vertrekken. Ik ben achterstallig schilderwerk gaan doen. Een klein aantal mensen (waaronder boeren) bleef tussen de rivieren. In het donker gingen we weleens een rondje fietsen en bij anderen langs. Het was heel stil, het leek net een bezet gebied. Als we een auto hoorden of een licht aan zagen komen, doken we met fiets en al in de greppel of kropen we achter een boom.

Het was een feest voor vogels. Met grote aantallen zongen ze over het stille land. Bijna alle mensen, honden en katten waren weg. Zij hadden het rijk alleen.

Dinsdagavond was het gevaarlijk, vanwege de wind en golven die tegen de dijk bij Heesselt beukten. Donderdag riep radio Gelderland mensen op te komen helpen. Met een schep op de schouder zijn we ernaar toe gefietst. Die schep was een goed alibi om niet opgepakt te worden. Het was intussen windstil, prachtig weer. Met een leuke club mensen, militairen, ook mensen die van buiten het gebied kwamen helpen, hebben we een uur of drie zand staan scheppen. Dat zand kwam bij de nieuwe brug van Zaltbommel vandaan, die ze aan het aanleggen waren. Onze namen werden genoteerd. Later leverde dat nog een vrolijk feest met Anneke Grönloh erbij op.

Waarom ik bleef? Ik laat me niet zomaar wegsturen. We verwachtten dat het niet echt nodig was, hadden bovendien een pony om voor te zorgen, en bleven liever bij onze spullen thuis, zodat we nog wat konden regelen als dat nodig mocht zijn (zoals de gereedschappen uit de kelder naar boven halen). De schade zou beperkt zijn als het toch mis zou gaan. Ik vond het wel spannend, ook boeiend om mee te maken.

Zondag kwamen de evacués weer terug. We genoten nog even van de rust door een stukje met onze ponywagen te rijden. Dat werd nog opgemerkt door een tv-ploeg , waardoor we op het acht uur journaal verschenen.”

Interview: Emmie Nuijen
Foto Rijkswaterstaat: hoogwater bij Ophemert 1995