De Struingids waaiert uit: de verboden kringen

We dalen de Lekdijk af om op het Jan Blankenpad te komen. We, dat zijn Jan van den Berg en Emmie Nuijen van de Struingids en Vincentius van Rossum, tekstschrijver en verteller. Ons doel is het verkennen van de omgeving en brainstormen over de invulling van een app over dit prachtige gebied onder de rook van Culemborg. Of kun je tegenwoordig beter zeggen in het zicht van Culemborg?

Als eerste kom je een paal tegen met daarop een QR-code. Op de kop van de paal een portret van Jan Blanken dat door middel van een ‘rubbing’ zichtbaar wordt; blad papier op de metalen plaat leggen en dan met een zacht potlood eroverheen wrijven, en voìla, daar is Jan Blanken. Wie dat was? De mensen die ons tegemoet lopen hebben geen idee. En dat terwijl hij een van onze grootste waterbouwkundige ingenieurs was uit de 19e eeuw en inspecteur-generaal van Rijkswaterstaat. Hij was verantwoordelijk voor de bouw van het droogdok in Hellevoetssluis, hij vond de waaiersluis uit, hij was adviseur van Napoleon en was verantwoordelijk voor de aanleg van het Noord-Hollands kanaal tussen Amsterdam en Den Helder. Kortom: een belangrijk man in de geschiedenis van waterbouwkundig Nederland.
Het Jan Blankenpad loopt van het Werk aan het Spoel tot aan Fort Everdingen aan de Diefdijk en bevindt zich dus midden in het gebied van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Jan Blanken

Met deze voorinformatie volgen we het pad. Het eerste wat mij opvalt is de heerlijke geur van honingklaver die hier alom tegenwoordig is. En bramen, hele dikke rijpe bramen. We praten over het schilderij waarop Jan Blanken te zien is in het statige gala-uniform van de inspecteur-generaal. Gaat Vincentius van Rossum een dergelijk uniform laten maken en als een incarnatie van Jan Blanken al het moois over dit gebied en de verrichtingen van de ingenieur vertellen? Gaandeweg komen we tot de conclusie dat – ondanks het belang van de historische figuur Jan Blanken – het gebied nog veel meer te bieden heeft. Natuur en historie zijn hier zo nauw met elkaar verbonden dat het hele plaatje inspiratie geeft om hier eens ontspannen rond te struinen. We stappen af van de verklede verteller.

Natuurlijk zal het schilderij in de te ontwikkelen app een prominente plaats krijgen. Net zoals de highlights van zijn werkzaamheden. We denken aan opnames van de waaiersluis bij het fort bij Asperen eventueel gemixt met een animatie over de werking van een dergelijke sluis. En een deskundige die uitleg geeft.
De ervaring leert dat wanneer je je blik verruimt er ook meer te zien is en te vertellen.

We zoeken ook naar ‘spannende’ dingen. Dat kan al in een titel zitten. Als overkoepelende titel denken we aan ‘De struingids waaiert uit’ met als onderwerp: De verboden kringen. Want ook daar valt heel wat over te vertellen. En het klinkt direct al spannend. Een verboden kring blijkt een zone rond een fortificatie te zijn die zoveel mogelijk werd vrijgehouden van bebouwing. En wat te denken van ‘de kogelvanger’? Wie of wat is dat? En wie schoot er welke kogels? En waarom?

Al struinend komen we bij Fort Everdingen dat beslist een bezoek waard is. Als Vincentius van Rossum zie ik mijzelf rondlopen. Ik duik op in de donkere gangen en vertel over het unieke van de waterlinie. Er is terecht veel aandacht voor. Nog maar kort geleden werd de Hollandse Waterlinie toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst. En terecht. Even later zit ik als een tevreden struingids aan een lokale lekkernij.

Op een van de volgende filmfragmenten praat ik met iemand die alles weet over de weelderige plantengroei die zo belangrijk is voor het herstellen van de diversiteit van plant en dier. Ook daarvoor is het gebied met de prachtige naam Goilberdingenwaard bekend. Het is een bijzonder gebied. De gehele productie staat in het teken van het koesteren van de natuur met respect voor het historisch erfgoed. Voor Emmie, Jan en ik is het doel duidelijk: bezoekers enthousiast maken over dit bijzonder stukje Nederland in het zicht van Culemborg.

We hebben een eerste begin gemaakt met de inventarisatie van het gebied en de mogelijkheden verkend om dit in beeld en geluid te vangen en door te geven. Wij hebben er zin in. Want waar komen historie en natuur zo dicht bij elkaar? Precies: in de Verboden kringen.

Vincentius van Rossum