Op zoek naar Paveijen, het dorp dat verdween in het moeras

Er zijn van die dorpen die alles mee hebben: vruchtbare grond, gelegen aan een goed bevaarbare rivier of een strategische weg. Andere dorpen blijven maar ploeteren voor hun bestaan tot ze er uiteindelijk het bijltje bij neergooien. Tot die laatste categorie behoorde Paveijen.

Paveijen was een Middeleeuws kerkdorp bij Culemborg. Het lag op een stroomruggetje dat door het moerassige land slingert. De bisschop van Utrecht vernoemde het naar de Italiaanse stad Pavia, als slimme marketingtruc. Want, zo was de gedachte, als het aantrekkelijk klinkt dan gaan de boeren zich er vanzelf vestigen. Dat gebeurde ook. Rond het jaar 1100 verrees een kerkje en later nog een kapel in het nabijgelegen Lanxmeer.

Helaas, door meerdere redenen – aanleg van de Diefdijk, afdamming van de Rijn en inklinken van de grond – werd het gebied steeds natter. Er was geen houden meer aan en tussen 1250 en 1300 moet Paveijen zijn verlaten. De boeren trokken naar Culemborg en vestigden zich in wat nu de Nieuwstad heet. Je vindt daar nu nog de stadsboerderijen uit die tijd. Wat de directe aanleiding was om weg te gaan is niet meer te achterhalen, maar de nood moet wel hoog geweest zijn om een dorp te verlaten dat bijna twee eeuwen heeft bestaan.

Alleen de doden bleven. Het kerkhof van Paveijen werd in 1943 onderzocht door de bekende archeoloog Jaap Renaud. Hij vond resten van een zaalkerkje van 16 x 10 meter en een aantal vrij gave skeletten uit de 12e en 13e eeuw. De terp waarop het kerkje stond is in 1885 vrijwel geheel afgegraven, je ziet nog slechts een kleine verhoging in het maaiveld en een opvallende buiging in de Paveyseweg, die er met een boogje omheen loopt.

Het verhaal gaat rond dat er ’s nachts dwaallichten verschijnen. Dit zijn de inwoners van Paveijen die ontroostbaar ronddwalen op de plek waar hun dorpje als een nachtkaars is uitgegaan.

Rondje Paveijen

een mini-struinrondje van 2 kilometer, kinderen kunnen er lekker struinen.
Start in de bocht van de Lange Aventuurseweg en de Paveyseweg. Loop over het gras langs de Culemborgse Vliet. Maak een slinger naar links naar brug, die oversteken en loop dan naar de bank voor eventueel een kleine pauze. Dan door naar de Holderweg, linksaf voor, als je je fantasie gebruikt, het hoogtepunt van de wandeling: de plek waar het kerkje van Paveijen gestaan heeft.

Let op: het kan drassig zijn!